10 Tips: Seksuele vorming geven

Je wil praten over relaties en seksualiteit met kinderen of jongeren. Top! Met deze tien tips geven onze experten je houvast.

Tip 1: Gebruik humor

Een vleugje humor kan bij jongeren wonderen doen. Gebruik het om een fijne sfeer te creëren en het onderwerp minder beladen te doen aanvoelen.

Maar zonder constant lacherig over het thema te doen, dat versterkt enkel het taboe.

Tip 2: Wees je bewust van je eigen referentiekader

Iedereen heeft een eigen referentiekader en (verborgen) vooroordelen over mensen. Wees je bewust van je eigen gevoeligheden, visie en referentiekader zodat je daarop kan anticiperen. Als je een (voor)oordeel voelt bij jezelf, wees dan nieuws­gierig.

Vertrek vanuit een houding van respect voor alle jongeren. Zorg dat iedereen, zonder te beoordelen of veroordelen, hun eigen mening kan geven.

Tip 3:  Denk op voorhand na over wat je wel en niet wil delen

Moet je persoonlijke info delen? Nee, natuurlijk niet. Wat kan je dan wel doen? Een sfeer scheppen waarbij de jongeren voelen dat jij je open en kwetsbaar opstelt. Zo stimuleer je hen om hetzelfde te doen.

Je moet zelf je eigen grenzen bepalen en aangeven. Stel: jongeren stellen je een vraag en jij wilt niet antwoorden. Zeg dan: “Dat is te persoonlijk, daar antwoord ik liever niet op.” Je bent dan een goed voorbeeld voor de jongeren. Zo merken ze namelijk dat het oké is om te kiezen wat je vertelt en wat niet.

Misschien vind je het geen probleem - of zelfs leuk - om persoonlijke ervaringen te delen. Let ook dan altijd op je grenzen. Vanuit een enthousiasme kan je soms meer vertellen dan je oorspronkelijk van plan was. Hou rekening met je positie als begeleider of leerkracht van de groep. Je moet met hen in de toekomst ook nog verder. Vraag je af wat er gebeurt met de info die je met hen deelt, en maak daar duidelijke afspraken over.

Tip 4: Wees geen allesweter

Je moet zelf zeker geen inhoudelijk expert zijn. Je kunt immers niet alles weten.

Basiskennis over het thema waarrond je wilt werken, is natuurlijk wel mooi meegenomen. Maar kennisoverdracht is zeker niet het belangrijkste. Jouw rol als begeleider? Dat is jongeren stimuleren om zelf antwoorden te formuleren en hen de ruimte geven om uit te wisselen over het thema.

Stellen jongeren jou een vraag waarop je het antwoord niet weet? No problem. Geef dat eerlijk toe. Ga daarna (eventueel samen met hen) op zoek naar de juiste informatie en koppel die terug. 

Informatie over verschillende religies, culturen en achtergronden is niet per se nodig. Je kunt de jongeren die dat willen hierin betrekken als ervarings­deskundige.

Tip 5: Gebruik de Pickasoll-afspraken

Jongeren die relationele en seksuele vorming krijgen, kunnen zich onwennig voelen. Ze hebben nood aan veiligheid. Je creëert die onder andeer door afspraken te maken. Bijvoorbeeld de PICKASOLL­-afspraken.

Tip 6: Bouw je vorming rustig op 

Je biedt ook veiligheid door het programma goed op te bouwen.

  • Start met de verwachtingen. Wat verwacht jij van de jongeren? Wat verwachten zij van de vorming en van jou?
  • Maak afspraken.
  • Doe een opwarmer of ijsbreker om in het thema te komen.
  • Dan komen de werkvormen. Start niet met het meest hoog­drempelige thema. Als je het bijvoorbeeld wilt hebben over verliefdheid, relaties en seksualiteit doe je dat het beste in die volgorde. Je kunt die opbouw ook tegen de jongeren vertellen.
  • Zorg voor voldoende afwisseling.
  • Eindig met een(anonieme) evaluatie. Dat kan door enkele vragen in de groep te gooien of hen (anoniem) een briefje naar jou te laten schrijven.

Tip 7: Zoek de vraag achter de vraag

Voel aan wat de jongeren écht willen weten. We noemen dat 'de vraag achter de vraag'. 

Een jongen die vraagt hoe oud jij was bij jouw eerste keer seks? Die wil niet weten hoe oud jij was, maar wat een goede leeftijd zou zijn voor zijn eerste keer. Als je vermoedt dat de jongere iets anders wil weten, kun je vragen: “Kun je me iets meer vertellen over je vraag?” Zo kom je te weten wat voor antwoord de jongere verwacht.

Tip 8: Werk met anonieme vragen

Laat de deelnemers mee de inhoud van de les bepalen. Welke thema's leven er bij de jongeren van jouw groep? Speel daarop in! De onderwerpen die je zelf belangrijk vindt, zijn mogelijk minder relevant voor (een aantal van) de jongeren in je groep. De vraag wat jongeren bezighoudt, kun je anoniem laten beantwoorden, dat is vaak veiliger.

Je kan bijvoorbeeld werken met een vragenbox. Op die manier kunnen de jongeren hun vragen anoniem stellen. Verwerk de antwoorden op een subtiele manier in je lessen/ contactmomenten/vormingen. Als je geen eigen lokaal hebt, kan je er een gewoonte van maken af en toe een anoniemevragenrondje
te organiseren. Dan schrijven jongeren hun vragen op, neem jij ze mee, en kan je ze bij een volgende gelegenheid beantwoorden.

Tip 9:  Laat het thema in verschillende lessen aan bod komen

Relationele en seksuele vorming is een continu proces, geen eenmalige ‘opleiding’.

Hét doel is dat jongeren in staat zijn om zelfbewuste keuzes te maken. Dat kun je stimuleren door in verschillende lessen:

  • informatie te geven
  • vaardigheden te oefenen
  • hen te laten nadenken over een uitspraak
  • verschillende meningen naast elkaar te laten horen
  • zich in te leven in de ervaring van iemand anders
  • oefeningen te doen over weerbaarheid
  • ...

Tip 10: Let op heteronormatief taalgebruik 

Pas op met woorden als 'normaal', 'natuurlijk' en 'uiteraard'. Dat kan onbedoeld erg veroordelend klinken. En wat voor jou 'normaal' lijkt, kan voor anderen misschien juist niet 'normaal' zijn.

Let ook op met woorden die niet genderneutraal zijn. In plaats van te spreken over een vriend/­in, spreek je beter over een partner of lief. Iedereen kan op die manier op je vraag of stelling reageren, ongeacht hun seksuele of roman­tische voorkeur. Benoem zaken niet als mannelijk/vrouwelijk. Je kan wel spreken over zaken die de maatschappij als mannelijk/ vrouwelijk ziet. Zo maak je duidelijk dat het om een interpretatie gaat. Let op met aansprekingen als 'jongens en meisjes'. Kies voor een alternatief, zoals 'iedereen', of laat de groep zelf een genderinclusieve benaming bedenken.

Nog meer tips seksuele vorming geven!

Graag nog meer tips en de nodige achtergrondinfo? De antwoorden van onze specialisten op veelgestelde vragen over relationele en seksuele vorming geven? We hebben nog héél veel interessants over relationele en seksuele vorming geven te vertellen!

Download gratis What the FAQ?!.

Vorming begeleidershouding relaties en seksualiteit

Wist je dat we afgelopen jaar relationele vorming aan meer dan 8600 kinderen en jongeren gaven? Onze vormingsmedewerkers nemen je graag mee in hun tips & tricks. Ontdek hoe je op een boeiende en veilige manier werkt rond relaties en seksualiteit op maat van jouw groep. Maak uitgebreid kennis met educatieve materialen en werkvormen rond relaties en seksualiteit. En leer hoe je zelf een degelijk educatief programma opbouwt rond seksuele opvoeding.

Boek onze vorming begeleidershouding relaties en seksualiteit voor jouw team.