Relaties en seksualiteit bespreken in superdiverse groepen

Hoe begeleid je relationele en seksuele vorming in superdiverse groepen? Dat is het thema van de Week van de Lentekriebels (10 tot 14 maart). Alle jongeren hebben een eigen achtergrond en startpositie in de groep waar een vorming plaatsvindt. Vanzelf­sprekend zijn er dus ook ­verschillende opvattingen over het thema relaties en seksualiteit aanwezig. Dat kan enorm leerrijk zijn en boeiende gesprekken opleveren, maar soms ook tot verwarring, discussie of conflict leiden.

Hoe ga je ­ daarmee om?

Je inleven in de leefwereld én de vragen, ­ verwachtingen en referentiekaders van de jongeren, dat is de boodschap. Maar wat als die in een groep heel uiteenlopend zijn? Of helemaal niet overeenkomen met jouw eigen overtuigingen?

Wees je ervan bewust dat iedereen - dus ook jijzelf - spreekt vanuit eigen ervaringen en achtergrond, en dat referentiekader daarbij als een vanzelfsprekendheid ervaart. Onze taak als begeleider: ­jongeren leren stilstaan bij de invloed van de verschillende identiteitsassen op hun (opvattingen over) relaties en seksualiteit. We proberen samen te focussen op gelijkenissen tussen de jongeren.

Superdiverse samenleving

We leven nu in een superdiverse samenleving. ­Diversiteit is, bij manier van spreken, veel diverser en gelaagder geworden. Daardoor kunnen we niet meer op dezelfde manier als vroeger naar diversiteit kijken.

Jongeren worden naast hun cultuur en geloof ook ­gevormd door kenmerken als leeftijd, sociaaleconomische klasse, sekse, seksuele en romantische oriëntatie, familiesituatie, migratie­achtergrond, fysieke en mentale capaciteiten, opleiding, geografische locatie, mediagebruik, verblijfs­statuut, taal, gezondheid, bezit, maatschappelijke ontwikkeling, nationaliteit, huidskleur, sociaal netwerk, enzovoort.

Assen van identiteitsvorming

Dat zijn niet zomaar 'details', het zijn assen van identiteitsvorming. Ze geven vorm aan wie we zijn en onze maatschappelijke positie. Ze vormen mee onze identiteitsontwikkeling: de manier waarop anderen naar ons kijken en hoe wij die blik onze identiteit mee laten bepalen.

Dit brengt ons bij kruispuntdenken of intersectionaliteit.

Kruispuntdenken

Je hebt het kruispuntdenken nodig om de enorme diversiteit en complexiteit binnen groepen jongeren te kunnen zien en ermee om te gaan. Kruispuntdenken of intersectioneel denken is een manier van ­denken over verschil en machtsongelijkheid. Verschillen tussen mensen komen er doordat iedereen op een ander kruispunt staat van verschillende assen van identiteitsvorming.  Al die assen haken op elkaar in en ­ hebben invloed op elkaar. Ze bepalen samen onze positie, ons gedrag en ons ­denken.

Iedereen spreekt vanuit eigen ervaringen en achtergrond. Ga ervan uit dat de mensen om je heen hun referentiekader zo vanzelfsprekend vinden als jij dat van jou. Voor jongeren in de vroege adolescentie of puberteit is het ­volgens de ontwikkelingspsychologie bovendien niet evident om zich in het perspectief van een ander te verplaatsen.

Jouw taak als begeleider

En daar ligt nu juist onze taak als begeleider: ­jongeren leren stilstaan bij de invloed van de verschillende identiteitsassen op hun (opvattingen over) relaties en seksualiteit. Dat kan er op zijn beurt voor zorgen dat ze elkaar ontdekken, begrijpen en respecteren.

Enkele tips:

• Vertrek vanuit een houding van respect voor alle jongeren. Zorg dat iedereen, zonder te beoordelen of veroordelen, hun eigen mening kan geven. 
• Stel jouw eigen (geprivilegieerde?) positie in vraag. Wees je bewust van je eigen gevoeligheden, visie en referentie­kader zodat je daarop kan anticiperen. 
• Wees je bewust van de gevoeligheden die jongeren zelf hebben, van welke groepsnormen er leven, wie daarbuiten dreigt te vallen en zich daardoor benadeeld of bekeken kan voelen.
• Pas op met woorden als 'normaal', 'natuurlijk' en 'uiteraard'. Dat kan onbedoeld erg veroordelend ­ klinken. En wat voor jou 'normaal' lijkt, kan voor anderen misschien juist niet normaal' zijn.

Relationele en seksuele vorming: What the FAQ?!

De Week van de Lentekriebels focust van 10 tot 14 maart op relationele en seksuele vorming in superdiverse groepen.

Lees meer tips, achtergrondinfo en antwoorden op veelgestelde vragen over over relaties en seksualiteit bespreekbaar maken bij jongeren die deel uitmaken van deze superdiverse samenleving in What the FAQ?!. Of boek een specialist van Pimento voor vorming begeleidershouding relaties en seksualiteit aan jouw team.